W 2001 roku Ryszard Nycz w monografii poświęconej epifanii w literaturze nowoczesnej pisał, że tylko pozornie nie ma nic bardziej oczywistego niż rozpatrywanie literatury w perspektywie mimetycznej. Kategorie przedstawiania rzeczywistości za pomocą literatury wydają się o tyleż banalne, że zdają się ograniczać odczytania dzieł do odzwierciedlenia czy odbicia świata. Jednocześnie Nycz proponuje ujęcie relacji literatury i realnego jako „prześwitywania” czy „objawiania” się głębszego sensu. Z kolei Michał Paweł Markowski, przywołując koncepcję postrzegania literatury jako jednej z form reprezentacji, przypomina o możliwości uznania jej za akt performatywny, związany z kreowaniem, wytwarzaniem efektów prawdziwości i zarazem przekonywaniem do ważności danej reprezentacji.

Podobną drogę – od całkowitej wiary w zdolność do odzwierciedlenia tego, co widzimy, co istnieje w rzeczywistości, po dostrzeżenie symulakrycznego zatarcia granic między iluzją a realnością – można dostrzec w rozwoju teorii mediów. Początkowa euforia, związana z realizmem kamery (aparatu), która będąc techniczną protezą oka jest szczytem a zarazem kresem możliwości rejestrowania świata, szybko mija. Jej miejsce zajmują techniki audiowizualne, mające na celu zdyskredytować paradygmat mimetyczny. Powstanie telewizji, a następnie mediów cyfrowych uwalnia obraz od rzeczywistości. Media przestają być wyłącznie skutecznym narzędziem do podglądania, a coraz wyraźniej stają się reproduktorem, a następnie symulatorem rzeczywistości. Mechanizm prezentacji zostaje zastąpiony procesem kreowania, a przedstawienia obrazowe poprzez dynamikę, sensoryczność, interaktywność, odrywają się od tego, co realne, zakorzenione w świecie. Tę właściwość świetnie ilustruje wypowiedź Zbigniewa Rybczyńskiego:

Tradycyjny obraz filmowy raz utrwalony na taśmie może podlegać niewielkim tylko modyfikacjom. Niesie ze sobą ograniczoną liczbę montażowych kombinacji. Elektronika umożliwia dokonywanie zmian w mikrostrukturze obrazu. Obraz elektroniczny można elektronicznie przetwarzać kreując nową, nieistniejącą przed kamerą rzeczywistość. Można tworzyć nieistniejące scenerie, usuwać ludzi i przedmioty z kadru albo wprowadzać obiekty i osoby dokładnie w to miejsce na taśmie, które sobie wymarzyliśmy. Można wyczyniać najrozmaitsze cuda. Bawić się w czarodzieja.

Podważenie zasady realności nie jest jednak tylko sprawą technologii, ale dotyka współcześnie całej komunikacji, przejawiając się, między innymi, także w zacieraniu granicy pomiędzy informacją a publicystyką dziennikarską. Naruszenie fundamentu prawdy, które dokonało się niemal równolegle z techniczną reprodukcją obrazu, podważenie zasady obiektywności, niemożliwość budowania spójnego modelu świata – to wszystko przyczyniło się do zakwestionowania zasady mimetyczności w komunikacji kulturowej. Rzeczywistość stała się zbiorem indywidualnych, subiektywnych doświadczeń, które można zidentyfikować aspektowo, fragmentarycznie, zależnie od medium oraz perspektywy przyjętej przez nadawcę (autora) tekstu medialnego.

A jednak nawet spod najbardziej wirtualnego świata prześwituje realność. Jest ona tropem (czytaj: śladem) rzeczywistości macierzystej – jej problemów, pytań, wyzwań. Wobec powyższego chcielibyśmy zaprosić zainteresowanych do refleksji nad zagadnieniami:

• rzeczywistość medialna (wydarzenie medialne, fakt medialny);

• kategoria prawdy w mediach (prawda – post-prawda – fake news);

• „prawda czasu – prawda ekranu”;

• technologia i zapożyczenie doświadczenie rzeczywistości;

• subiektywizm vs obiektywizm w mediach;

• rzeczywistość w nowych mediach / nowych mediów;

• gatunek wypowiedzi medialnej a przedstawianie realnego;

• tropy rzeczywistości w programach medialnych

• etyczne aspekty mediatyzowania rzeczywistości

• gatunki dziennikarskie a przedstawianie (konstruowanie obrazu) świata

• reportaż jako zapis (opis) rzeczywistości

• ważne kampanie, polemiki, dyskusje ma łamach prasy XIX, XX i XXI wieku etc.

Na teksty czekamy do 31 grudnia 2018 roku.
Prosimy o wysyłanie ich na adres redaktora tematycznego: l.bedkowski@ujd.edu.pl